Het plotselinge en onverwachte overlijden van een baby aan wiegendood is de afgelopen decennia enorm gedaald. Preventiestrategieën zijn dus effectief gebleken, maak inmiddels lijkt de aandacht hiervoor te verslappen. Een teken aan de wand is dat er in 2022 weer meer baby’s aan wiegendood zijn overleden. Wat zijn actuele aandachtspunten voor professionals in de zuigelingenzorg?
Preventie van wiegendood blijft een thema om onder de aandacht te houden, zo blijkt uit het proefschrift van Floortje Kanits. Hierin onderzoekt zij het cruciale belang van het monitoren van wiegendoodcijfers en het verzorgingsgedrag van ouders. De rol van sociale media is een onderdeel binnen het onderzoek. Verder onthult het onderzoek verhoogde risico’s door diverse factoren. Haar proefschrift is besproken door de kernredactie van het Tijdschrift voor Jeugdgezondheid (TJGZ): ontdek hoe ouders hun baby’s kunnen beschermen tegen wiegendood!
Recente ontwikkelingen
Van circa 200 wiegendoodgevallen per jaar in Nederland in de jaren ’80 daalde dit aantal de afgelopen 20 jaar tot zo’n 20 tot 30 per jaar. In 2022 zijn echter 39 gevallen gerapporteerd, een aanzienlijke stijging. Het is nog niet duidelijk of dit een fluctuatie is, maar het benadrukt in ieder geval het belang van blijvende aandacht voor wiegendoodpreventie.
Voor baby’s jonger dan 4 maanden en die met een geboortegewicht onder 2500 gram, zijn de risico’s aanzienlijk hoger. Zo is het risico op wiegendood bij het delen van het bed (bed-sharing) met een baby jonger dan 4 maanden 3,3 keer zo hoog als wanneer deze in een eigen bedje slaapt. Ook is bed-sharing erg risico-verhogend wanneer een ouder rookt of als de baby flesvoeding krijgt in plaats van borstvoeding.
De meest genoemde redenen voor ouders om hun baby (af en toe) bij hen in bed te laten slapen (bed-sharing) of in zij- of buikligging, beide risicofactoren voor wiegendood, waren gericht op het stimuleren of bevorderen van de slaap van de baby.
Rol sociale media
Veel ouders zoeken tegenwoordig informatie over veilig slapen op websites (52%) en sociale media (23%). Slechts 20% vraagt deze informatie actief op bij de JGZ. Informatie op internet is vaak tegenstrijdig en niet altijd adequaat of wetenschappelijk onderbouwd.
Het onderzoek naar 514 afbeeldingen op Instagram liet zien dat slechts 1,9% een slapende baby in rugligging, in een slaapzak,in een eigen babybed zonder los beddengoed of knuffels weergaf (De 4 van Veilig Slapen, VeiligheidNL). Ouders en verzorgers worden bewust dan wel onbewust blootgesteld aan deze afbeeldingen, die tegenstrijdig zijn met de adviezen voor veilig slapen. Dit kan invloed hebben op gedachten, normen en gedragingen van ouders met betrekking tot de zuigelingenzorg.
Factoren die een rol spelen
Hoewel Nederlandse ouders verbeteringen lijken te laten zien in het opvolgen van de richtlijnen voor veilig slapen, tonen afbeeldingen op sociale media dus vaak inconsistenties met deze richtlijnen. De voornaamste implicatie van dit proefschrift is het vernieuwen van de aandacht en het bewustzijn over wiegendood en de preventie ervan, wat nog altijd noodzakelijk is
Belangrijke risicofactoren voor wiegendood zijn onder andere:
- slapen van een baby in buikligging;
- onveilige bedden en/of beddengoed;
- het delen van het bed met ouder(s).
Beschermende factoren zijn onder andere:
- het gebruik van een slaapzak;
- het geven van een fopspeen;
- het delen van de kamer met ouder(s) en borstvoeding.
Rol professionals
Professionals in de zuigelingenzorg zijn cruciale informatiebronnen voor ouders, met persoonlijk contact direct na de geboorte en gedurende het eerste levensjaar. De informatie die ouders/verzorgers online vinden, zou een aandachtspunt moeten zijn binnen de JGZ. Daarnaast kan social media veel meer benut worden voor het verspreiden van de adviezen voor veilig slapen. Verder is het belangrijk ouders goed te informeren en te ondersteunen wanneer ze aangeven dat de baby niet goed slaapt of veel huilt, met adviezen die in lijn zijn met de richtlijnen voor veilig slapen. Het advies in het proefschrift is overigens om hierin ook advies over slaapzak en het gebruik van co-sleeper/aanschuifbedje in op te nemen.
Slaap Veilig: Wetenschappelijk Onderbouwde Wiegendood Preventie in Nederland
Bron: tijdschriftjeugdgezondheidszorg.nl / vakbladvroeg