Het aantal uren dat kinderen bij een gastouder doorbrengen daalde afgelopen jaar opnieuw. Dat blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) deze week naar buiten bracht. Het tempo waarmee dat gebeurt lijkt de afgelopen jaren alleen maar te versnellen.

De politievakbonden herkennen het beeld van ouders die ‘ontzettend moeten knutselen’ en die ‘een beroep moeten doen op opa’s, oma’s, ooms en tantes — werkelijk iedereen’ om werk en kind te combineren. Ook in de zorg is het regelen van kinderopvang ‘een structureel probleem’. Er is ook sprake van een negatieve spiraal, omdat werknemers de sector de rug toekeren en het beroep op de achterblijvers groter wordt.

De daling van de inzet van gastouders heeft vooral met het krimpende aanbod te maken, zegt Ed Buitenhek, specialist op het gebied van cijfers over de kinderopvang. Gastouders moeten aan dezelfde (hoge) kwaliteitseisen voldoen als reguliere kinderopvang, zoals het hebben van een pedagogisch werkplan, jaarlijkse coaching en een vaste achterwacht die binnen een kwartier ter plaatse kan zijn. De tarieven zijn bovendien niet hoog.

„Gastouders gaan op zoek naar andere manieren om geld te verdienen”, zegt Buitenhek. „En wie geen gastouder meer kan vinden, stapt zelden over naar de reguliere opvang. Omdat ze graag hun kind altijd bij dezelfde persoon onderbrengen, maar zeker ook vanwege de flexibiliteit.”

En dat terwijl bijvoorbeeld politieagenten altijd al moeite hadden om op de meest uiteenlopende tijdstippen onderdak voor hun kind te regelen, zegt Nine Kooiman, voorzitter van de Nederlandse Politiebond (NPB), namens alle vier de politiebonden. „Zeker ook als je weet dat er, bijvoorbeeld bij demonstraties of rellen, vaak acuut een beroep op medewerkers wordt gedaan. Je wil er als agent dan gewoon staan met je collega’s, ook als je vader of moeder bent.”

In de zorg leiden de tekorten aan kinderopvangplekken tot een negatieve spiraal, zegt een woordvoerder van vakbond Nu’91. „In onze sector werken veel mensen niet op kantoortijden; die maken dus bovengemiddeld vaak gebruik van gastouders.” Als dat lukt, tenminste. „We zien mensen dan maar niet voor de zorg kiezen, of de sector verlaten, omdat ze de opvang van hun kind niet rondkrijgen. Waardoor het personeelstekort in de sector groeit, mensen nog flexibeler moeten zijn in hun werktijden, en het beroep op gastouders dus nog groter wordt.”

Het verhaal gaat verder onder de kaart…

Ook de kinderopvang als geheel loopt tegen zijn grenzen aan. De CBS-cijfers over het gebruik van kinderopvang gaan terug tot 2015, en ook al brachten kinderen vorig jaar een recordaantal uren door op kinderdagverblijven en bij de buitenschoolse opvang: de stijging van dat aantal uren was in al die jaren nog nooit zo bescheiden.

Dat komt niet doordat ouders niet meer opvang nodig hebben — het aantal werkende Nederlanders ligt immers óók op recordniveau — maar opnieuw door een gebrek aan capaciteit. Deels is er een tekort aan locaties, want de opvang concurreert wat dat betreft met de woningbouw. En dan is er een personeelstekort. „Tegenover elke werkzoekende in de kinderopvang staan gemiddeld vijf vacatures”, zegt Buitenhek. „In Utrecht zijn dat er zelfs zestien.”

Al met al is er nu al een tekort van 7700 medewerkers in de kinderopvang en op peuterspeelzalen, en dan werkt het kabinet ook nog aan plannen om de opvang helemaal gratis te maken. Als dat gebeurt, loopt het tekort in tien jaar op tot bijna 42.000. Komend jaar al trekt het ministerie van Sociale Zaken een half miljard euro extra uit voor meer kinderopvangtoeslag, waar de midden- en hoge inkomens van profiteren.

„Dat gaat voor verdringing zorgen”, voorspelt Buitenhek, die naar eigen zeggen bij collega-experts, brancheclubs én ook onder Haagse ambtenaren opvangt dat het plan verrassend is, omdat het de problemen rond de kinderopvang alleen maar groter maakt. „Ik voorspel dat er straks alsnog een streep doorheen gaat. Ik deel wat dat betreft de analyse van NSC-leider Pieter Omtzigt, die het plan voor gratis kinderopvang in zijn verkiezingsprogramma ook nog wilde terugdraaien.”

In het ook door Omtzigt ondertekende hoofdlijnenakkoord wordt de kinderopvang nog steeds gratis, maar ook de politiebonden pleiten ervoor dat de vraag naar kinderopvang niet nog verder wordt vergroot. Kooiman: „Als je wil dat agenten hun kunnen werk doen, zorg dan ook voor voldoende flexibele opvang.”

Klik hieronder voor meer cijfers over kinderopvang in jouw gemeente:

Bekijk onze meest bekeken nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: