‘Ontwikkeling bij jonge kinderen zien en waarderen’, zo luidt de ondertitel van dit boek. ‘Grip op competenties’ maakt vooral zijn belofte waar voor beroepskrachten die met jonge kinderen werken en al enigszins vertrouwd zijn met het gedachtengoed van ervaringsgericht onderwijs. Op enkele andere vlakken is het boek niet heel erg helder in zijn bedoelingen of maakt die onvoldoende waar.
‘Grip op competenties’ is eerder een handleiding dan een verhaal, een betoog. Ook de indeling wijkt wat af van wat we normaal gesproken gewend zijn. Het eerste deel legt de – op zich tamelijk ingewikkelde – kennisthema’s uit die de kern vormen van dit boek. Het tweede deel toont in twaalf kindportretten hoe het is als je de ontwikkeling van kinderen volgt volgens de beschreven theorie. In deel drie tot slot worden de ontwikkelingsdomeinen nauwgezet toegelicht. Welbevinden, betrokkenheid en het denken in competenties, is voor veel professionals al een bekende visie of beter gezegd een bekende theorie. Velen kennen het onderzoek en de theorie van prof. Ferre Laevers wel; eerder verschenen ook al vergelijkbare boeken. Hoewel het niet expliciet wordt vermeld, lijkt dit boek ‘anders’ omdat het een brug wil slaan naar de Nederlandse praktijk, naar het vrij recente Vlaamse pedagogisch kader en vooral naar het kindvolgsysteem Looqin.
Toegankelijkheid
Door de wat ongewone indeling en mijns inziens niet volstrekt heldere doelstelling, lijkt dit boek op meerdere gedachten te hinken. Allereerst is er de uitleg van de belangrijkste begrippen, zoals deep level learning, competenties en constructivisme. Het daarvoor gehanteerde taalgebruik is zeer abstract en de indeling van de paragrafen niet altijd logisch. Zo springt de tekst van pagina 29, met uitleg, vrij abrupt over op het ontwerp van meetinstrumenten en veranderen de tekstvakken van groen naar blauw. Ook valt op dat er een veelheid aan ordening in de uitleg wordt gebruikt: aanpak factoren, ontwikkelingsdomeinen, stratenplan, schalen, fiches en scenario’s voor trajecten. Ik kreeg daaruit de indruk dat het boek geschreven is met een doelgroep voor ogen die deze materie al goed kent.
Kindportretten
Het zijn vooral de twaalf kindportretten die illustreren wat de schrijvers beogen over te brengen, namelijk dat we op een betere manier de ontwikkeling van jonge kinderen moeten leren zien en waarderen. Juist in dat hoofdstuk worden de auteurs verhalenvertellers en maken duidelijk wat hun missie is. En die missie is een pleidooi voor meesterschap in het werken met kinderen (blz 32).
Theoretische onderbouwing
Doorheen het boek worden door middel van genummerde voetnoten de bronnen geplaatst en achterin het boek staan nog eens dertien referenties. Vrijwel alle bronnen hebben betrekking op, wat ik zou noemen, de wetenschappelijke achtergrond van de eigen theorie. Terwijl in deel één veel aandacht wordt besteed aan de ontwikkelingspsychologie van Piaget, komt deze bij de referenties niet terug.
Toepasbaarheid
‘Grip op competenties’ dient meerdere doelen, hoewel dat naar mijn indruk onvoldoende geëxpliciteerd is. Voor professionals die willen kennismaken met de wetenschap en theorie over competenties, welbevinden en betrokkenheid, is dit boek minder geschikt. Voor hen die in hun voorziening al op deze manier werken, is het – vooral door de kindportretten – heel inspirerend en moedigt implementatie van het kindvolgsysteem (Looqin) aan. Ook zij die al met dit systeem werken zullen aanwijzingen, maar vooral ook steun en motivatie, kunnen vinden.
Het is jammer dat het warme hart van deze theorie wat verstopt is geraakt, want wat te zeggen van: ‘om te kunnen leren moet een kind in een staat van ontvankelijkheid verkeren’. Ook indrukwekkend vond ik de zorgvuldige manier waarop lezers worden meegenomen in een visie waar ‘gewoon spelen niet voldoende is’ en dat er ook bewust gekeken moet worden naar de cognitieve prikkels die we met ons aanbod aan kinderen kunnen geven. In die nuances valt de betrokkenheid van de auteurs het beste te herkennen en vooral ook te waarderen.