Soms kijk ik met verbijstering naar de tijd die gestoken wordt in het uitvlooien van het juiste etiket. Denken we echt dat we gezinnen hier mee helpen? Ja maar, zegt dan een klas cursisten: ‘Etiketten ontschuldigen! Het helpt ouders en kinderen.’ ‘Huh?’, zeg ik dan obstinaat. ‘Helemaal niet. Hoe komen we erbij dat een etiketje, een classificatie, de ontwikkeling van een kind in goede banen leidt?
Marilene de Zeeuw
Soms vertel ik het verhaal van Adam die de dieren namen moest geven. Anders was het niet te doen: thuiskomen bij Eva en bijvoorbeeld vertellen dat ‘ie een groot grijs dier met dikke poten en een lange neus was tegengekomen. Handig hoor, die namen voor Olifant, Nijlpaard en Neushoorn. Labels ondersteunen snelle communicatie!
Andere keren vertel ik over de was bij mij thuis: onderverdeeld in vier grote stapels met de bijbehorende etiketten. Bonte was, Zwarte was, Witte was, Kwetsbare was. Ik weet welk wasmiddel, welk programma er bij past en welke wel of niet in de droger kunnen. Labels ondersteunen de behandelplanning.
‘SLECHTS 40-60% VAN DE PATIËNTEN KRIJGT HETZELFDE ETIKET ALS HIJ OF ZIJ OPNIEUW WORDT GEZIEN DOOR EEN PSYCHOLOOG OF PSYCHIATER’
Soms vertel ik het verhaal van een collega. Zij neemt bij het begin van haar gesprek met ouders even de tijd, schrijft het woord ‘ADHD’ op een blaadje en overhandigt dit zwijgend aan het gezin, om daarna te vragen: ‘Kunnen we het nu over de echte dingen gaan hebben? Bijvoorbeeld over hoe moeilijk het is om het GOED te hebben met elkaar?’ Labels versluieren de transdiagnostische processen die zich in alle gezinnen afspelen: emotieregulatie en coregulatie, de kwaliteit van de systemische interacties, gedeelde leefstijl en beleving van elkaars persoonlijkheid. Plus – daarmee samenhangend – het zelfbeeld van ouders.
Er zijn een paar dingen mis met de redenatie ‘een label ontschuldigt’. Zo horen ouders zich soms schuldig te voelen. Er gáan zaken niet goed in het gezin. De functie van schuldgevoelens is om te onderzoeken wat er anders moet en aan te zetten tot gedragsverandering. En daar mag je hulp bij krijgen. Verder zorgt alleen afstemming, contact en omarming ervoor dat een kind zich door de ouders aanvaard en gezien zal voelen. Ontschuldigen doet dat niet, maar is een doekje voor het bloeden: een verstandelijke manier om gevoelens weg te redeneren.
Hoe etiketten door de kinderen zelf door de tijd heen worden beleefd, hangt er bovendien van af. Zo zet een meta analyse op een rijtje hoe etiketten het zelfconcept en de sociale identiteit van jongeren beïnvloedt. Ik ken te veel kinderen die hun classificatie synoniem zijn gaan maken met ‘moeilijk kind’ of ‘lastpak’. Verder rammelt de interbetrouwheid van de classificaties, een probleem waar weinig aandacht aan wordt besteed. De Lancet noemde het ooit de gribus van het wetenschappelijk onderzoek en de klinische praktijk dát maar 40-60% van de patiënten hetzelfde etiket krijgt als hij of zij wordt gezien door twee onafhankelijk opererende psychologen of psychiaters.
‘ETIKETTEN-DIAGNOSTIEK CREËERT KORTZICHTIGE BEHANDELAREN DIE NIET VERDER KIJKEN DAN DE OPPERVLAKTE’
Waarbij we bovendien niet mogen vergeten dat een etiket nog geen verklaring is. Zo zegt het etiket ARFID niets, ergo het biedt geen enkel aangrijpingspunt voor behandeling. Daar komt bij dat etiketten vergelen door de tijd. Ik denk dat etiketten-diagnostiek kortzichtige behandelaren creëert die niet verder kijken dan de oppervlakte. Want een classificatie geeft géén beschrijvend en genuanceerder beeld met op elkaar ingrijpende onderdelen, waar ook veerkracht factoren van de omgeving én het kind zelf zijn opgenomen. Die positieve onderdelen zijn nodig, want dat zijn de bouwstenen voor het geloof en vertrouwen van een kind in zichzelf én zijn omgeving. Je kunt alleen versterken wat er al is, anders ben je gezinnen aan het machteloos maken.
Dan hebben we nog de valkuil van de overdiagnose: ‘ja maar’, hoor ik collega’s zeggen, een vroegdiagnose helpt ouders weer beter afstemmen op hun kind. Zo kunnen we beter kijken en ons gedrag aanpassen aan waar het kind is. Misschien, maar dat kan ook prima zonder een diagnose. Hoe onderscheidend is een label eigenlijk? Is niet iedereen een beetje gek of abnormaal, met deze cijfers in de hand? Labels en labelverhalen luchtig opvatten is een noodzaak.
Marilene de Zeeuw is Klinisch psycholoog, Infant Mental Health Specialist en gedragstherapeut en supervisor VGCt. Ze werkt in Rijnstate en bij IMH Nederland als Specialist Behandelen & Innovatie – onderdeel van Cayo.
In een interview met Vakblad Vroeg vertelt zij wat haar beweegt:
Werken met jonge kinderen vereist goed kijken, voelen en luisteren >>
bron : vakbladvroeg