De kwaliteit van kinderopvang in Nederland is goed. Wat de pedagogische professionals als spilfiguren doen, heeft direct effect op de ontwikkeling van de kinderen. Ook de fysieke omgeving blijkt bij te dragen aan het welbevinden van kinderen. Wel is het kinderdagverblijf net iets beter uitgerust dan gastouderopvang in eigen huis.
Maakt het voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van je kind uit of hij naar een kinderdagverblijf of gastouder gaat? En zijn kwetsbare, verlegen kinderen gevoeliger voor hun omgeving dan veerkrachtige, robuuste kinderen? Die twee vragen stonden centraal in het project “Effecten van kinderopvang: profiteren kinderen in verschillende mate?”.
Het onderzoek werd geleid door Ruben Fukkink, bijzonder hoogleraar Kinderopvang en educatieve voorzieningen voor het jonge kind aan de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. ‘We hebben 3 jaar lang de ontwikkeling van kinderen kunnen volgen in het kinderdagverblijf en bij gastouders.’
Effect van de relatie met het kind
Wat naast interactie met het kind effect heeft op de ontwikkeling, is de relatie tussen de professional en het kind. Ruben: ‘Die relatie hebben we gemeten met behulp van de vragenlijsten voor de professionals. Hoe meer nabijheid tussen professional en kind wordt ervaren, hoe minder conflicten en hoe zelfstandiger het kind, hoe beter de ontwikkeling is ten opzichte van andere kinderen. Dat effect konden we zelfs meten tot aan groep 1 van de basisschool. We zien een klein verschil in het effect tussen kinderdagverblijven en gastouderopvang, ten gunste van de gastouder. Kinderen bij de gastouderopvang worden als iets socialer beoordeeld. De groepen zijn kleiner, het kind heeft een vaster gezicht en de relatie met de gastouder is vaak hechter. Als de relatie in de gastoudervang goed is, gaat het ook goed met het kind.’
Temperament en sensitiviteit van kinderen
Jacqueline Alix gaat regelmatig bij gastouders op bezoek. ‘Wat mij altijd opvalt is dat zij heel goed weten wat voor karakter een kind heeft, en hoe ze daar het beste mee om kunnen gaan.’ In de opvang kunnen we kinderen verdelen in kortweg twee typen: veerkrachtige, robuuste kinderen (paardenbloemkinderen) en kwetsbare, verlegen kinderen (orchideeënkinderen). ‘Bij orchideeënkinderen gaat het ook over hoog sensitieve kinderen die gevoelig zijn voor geuren, geluiden, licht of zelfs aanraking en kleding’, vult Ruben aan. ‘Wij waren onder andere benieuwd hoe het met deze kinderen gaat in de kinderopvang.’
Uit het onderzoek blijkt dat de kinderopvang alle typen kinderen helpt om zich positief te ontwikkelen. ‘Opvang bij de gastouder heeft zelfs nog een iets groter positief effect op de ontwikkeling van orchideeënkinderen dan in het kinderdagverblijf’, aldus Ruben.
Duurzaam effect
Ruben heeft in dit project ook gekeken naar eerdere onderzoeken waarin kinderen werden gevolgd vanaf 2 jaar tot hun 18e. ‘Opvallend is dat je bij kinderen van 18 jaar nog steeds de kwaliteit van de kinderopvang kunt terugzien in hoe het met ze gaat. Het effect is wel klein: als kind groei je op bij je ouders, broer en/of zus, grootouders, en je gaat naar school en hebt vrienden. Dat heeft naast de opvang ook allemaal invloed op je sociale ontwikkeling.’
Resultaten gebruiken in de praktijk
Ruben hoopt dat het delen van de resultaten uit dit onderzoek helpt om nog beter het gesprek met ouders aan te gaan. ‘Om daarin te ondersteunen, is een eerste aanzet gedaan tot een praktische tool’, licht Ruben toe. ‘We hebben een kaartenpakket ontwikkeld bestaande uit kaarten met karaktereigenschappen van kinderen. Samen met de ouder(s) kan de professional de kaarten bespreken en een aantal kaarten selecteren die het beste passen bij het kind. Op die manier krijgt zowel de professional als de ouder(s) een completer beeld van de ‘voorspellende’ eigenschappen en behoeften van het kind.’
Aanbevelingen
Ruben heeft tot slot enkele aanbevelingen voor pedagogisch professionals: ‘Investeer als professional in de één-op-één relatie met het kind en heb oog voor paardenbloem- en orchideeënkinderen. Investeer ook in de relatie met ouders, voer gesprekken en geef die diepgang; bijvoorbeeld met behulp van het kaartenpakket. De sector is dagelijks bezig met kwaliteit, maak dit daar een onderdeel van.’
Meer informatie
Project Effecten van kinderopvang: profiteren kinderen in verschillende mate?
Programma Kwaliteit Kinderopvang
Thema School en kinderopvang
Thema Preventie
Meer informatie over het kaartenpakket
Bron: publicaties.zonmw.nl vakbladvroeg