Jaar in jaar uit worden wereldwijd ontelbaar veel jonge kinderen van hun ouders gescheiden met ingrijpende fysieke en psychologische gevolgen. Denk aan de pijnlijke drama’s aan de Texaanse grens, de Oekraïense ‘geadopteerde kinderen’ in Rusland of de drama’s van de moeder-kindhuizen in Ierland. Dichter bij huis kun je denken aan de stress na het ondergaan van medische procedures of als gevolg van een uithuisplaatsing. Het is daarom van groot belang dat ouders en kinderen zoveel mogelijk bij elkaar blijven.
Dit betekent dat we ons als professionals hiervoor maximaal moeten inzetten. Zo toont klinisch onderzoek aan dat kinderen die gescheiden raken van ouders vaak overweldigd worden door gevoelens van verlating, afwijzing, waardeloosheid, schuld en hulpeloosheid. De scheiding veroorzaakt een enorme toename van stresshormonen.
‘Het scheiden van kinderen van ouders kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen’
Zowel het lang als kort scheiden van kinderen van ouders kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals moeilijkheden met slapen, regressie in ontwikkeling, hartziekten, hoge bloeddruk, obesitas, diabetes en – last but not least – een verminderde levensduur. Bovendien leidt langdurige scheiding tot permanente veranderingen in het brein, waaronder lagere IQ’s en verhoogde risico’s op depressie, meer zelfmoordpogingen en problemen met alcoholmisbruik en gokken. Deze opsomming pleit voor het zorgvuldig overwegen van alternatieven die het welzijn van het kind centraal stellen.
‘Jonge kinderen kunnen zich niet verweren of verzetten tegen een gedwongen scheiding’
Maar er zijn meer redenen om jonge gezinnen bij elkaar te houden. Neem het minimaliseren van de risico’s op veel stress, zoals PTSS en andere klachten. Jonge kinderen raken sneller getraumatiseerd na te lang en te stressvol gescheiden te zijn van hun ouders, zonder andere betekenisvolle verzorgers om hen heen. Betekenisvolle relaties zijn nodig om heftige stress zoals een medische procedure of een nieuwe leefomgeving op te vangen. Relaties zijn bufferfactoren. En daarin zit de volgende volgorde: ons mensenbrein is het meest kalm bij huidcontact met hechtingsfiguren, daarna is het beter om te worden opgevangen of getroost door ‘iemand’. Bekijk het handholding experiment maar eens om deze redenatie te begrijpen: ons brein is het kalmst in aanwezigheid van mensen: isolement is bedreigend en zal stressreacties opleveren.
Marilene de Zeeuw – ‘Dus: niet scheiden van baby’s en ouders, ook niet om ‘een patroon te doorbreken’, ‘om huilen uit te doven’ om ‘slaapproblemen te doorbreken’, tenzij ouders de zorg zélf niet krijgen gerealiseerd’
Ook economische overwegingen dwingen helaas tot vrij abrupte scheidingen. Dat zorgt voor regulatieproblemen precies in de periode op weg en rond het einde van het bevallingsverlof. Opeens weer 4 dagen werken en de baby naar de opvang, ga er maar aan staan. Het is dan ook niet raar dat allerlei klachten over de zwaarte van het ouderschap zich afspelen rond deze abrupte overgang. Rustig opbouwen is van belang, want van een ruimer verlof knappen veel gezinnen met jonge kinderen op. Mag het allemaal wat geleidelijker en mag het wenproces wat zachter verlopen? Een gezinsgerichte werkgever voegt veel psychologische gezondheid toe aan zijn of haar werknemers en diens gezin. En dat werkt ook in het voordeel van de economie.
Jonge kinderen kunnen zich niet verweren of verzetten tegen een gedwongen scheiding. Ze hebben zich neergelegd bij de situatie en schakelen daarna over op overleven. Dus zelf oplossen en jezelf reguleren. Daar komt de schijnbaar rustige reactie vandaan, waar veel zorgverleners zich over verwonderen: ‘bij ons is ’ie rustig’. En als dat aanpassen niet lukt moet je niet vreemd opkijken van dissociatie en/of agressie, clownesk gedrag, excessief huilen of bedplassen. Dat is de taal van het kind die het nog niet met woorden kan uitleggen, maar alleen maar kan laten merken: de stress, het ongemak, de woede.
‘Het is potentieel traumatiserend als je (te) lang en (te) vreemd wordt opgevangen en verzorgd’
Het scheiden van jonge kinderen en ouders dienen we dan ook zoveel mogelijk te voorkomen. Alleen al biologisch gezien horen jonge kinderen en hun ouders immers bij elkaar: we zijn primaten en dat betekent dat onze jongen onze nabijheid 24/7 nodig hebben. Evenals onze melk en voeding tot ze voldoende zélf in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Deze nabijheid is van groot belang: onderzoek toont klip en klaar aan dat het brein zich binnen deze afhankelijkheid door coregulatie naar zelfregulatie ontwikkelt. Dankzij de lange kindertijd ontstaan voldoende vaardigheden om jezelf te redden, samen te werken met anderen én betekenisvolle banden met anderen te onderhouden.
‘Het is potentieel traumatiserend als je (te) lang en (te) vreemd wordt opgevangen en verzorgd’
Het is dan ook heel gek als we kindgericht en ontwikkelingsgericht werken zonder daarbij ouderschap en de familie te betrekken. Het is potentieel traumatiserend als je (te) lang en (te) vreemd wordt opgevangen en verzorgd. Kijk nog maar eens naar de pijnlijke film A two year old goes to hospital uit de jaren vijftig. Deze film motiveerde wereldwijd tot het niet meer intentioneel scheiden van baby’s en kinderen van ouders in ziekenhuizen. Daarom is bij je familie zijn en je verbonden met hen voelen een mensenrecht. Dus: niet scheiden van baby’s en ouders, ook niet om ‘een patroon te doorbreken’, ‘om huilen uit te doven’ om ‘slaapproblemen te doorbreken’, tenzij ouders de zorg zélf niet krijgen gerealiseerd.
Marilene de Zeeuw
Klinisch psycholoog, Gedragstherapeut VGCt & Infant Mental Health Specialist, docent en columnist
bron : vakbladvroeg